Zaburzenia integracji sensorycznej u dzieci

Zaburzenia integracji sensorycznej u dzieci to stan, w którym mózg ma trudności z prawidłowym odbieraniem, przetwarzaniem i organizowaniem informacji sensorycznych, które docierają do niego z różnych zmysłów, takich jak wzrok, słuch, dotyk, węch, smak, równowaga i propriocepcja (czucie głębokie). Dzieci z tymi zaburzeniami mogą mieć trudności w reagowaniu na bodźce sensoryczne w sposób odpowiedni, co może wpływać na ich codzienne funkcjonowanie i rozwój.

Objawy zaburzeń integracji sensorycznej

Objawy mogą się różnić w zależności od dziecka i rodzaju zmysłów, które są dotknięte, ale mogą obejmować:

Nadwrażliwość na bodźce sensoryczne: dziecko może reagować przesadnie na dotyk, dźwięki, światło, smaki lub zapachy. Może unikać pewnych tkanin, jedzenia, lub hałaśliwych miejsc.
Podwrażliwość na bodźce sensoryczne: dziecko może poszukiwać intensywnych bodźców, np. lubić głośne dźwięki, mocne uściski, intensywne smaki czy zapachy.
Problemy z równowagą i koordynacją: trudności z utrzymaniem równowagi, niezgrabność, problemy z wykonywaniem czynności wymagających precyzji, takich jak zapinanie guzików czy wiązanie butów.
Trudności w koncentracji i uwadze: problemy z utrzymaniem uwagi na zadaniach, łatwe rozpraszanie się.
Opóźnienia w rozwoju motorycznym: trudności z nauką chodzenia, biegania, skakania, jazdy na rowerze.

Przyczyny zaburzeń integracji sensorycznej

Przyczyny zaburzeń integracji sensorycznej nie są do końca znane, ale mogą być związane z:

Genetyką: predyspozycje genetyczne mogą odgrywać rolę.
Czynniki neurologiczne: problemy w funkcjonowaniu układu nerwowego.
Czynniki środowiskowe: na przykład przedwczesne urodzenie, komplikacje podczas porodu, toksyny w środowisku.

Terapia obejmuje terapię zajęciową z wykorzystaniem technik integracji sensorycznej. Terapia ta ma na celu poprawę zdolności dziecka do przetwarzania i reagowania na bodźce sensoryczne w sposób bardziej adaptacyjny. Często jest to realizowane poprzez gry i zabawy, które stymulują różne zmysły i pomagają dziecku rozwijać umiejętności radzenia sobie z bodźcami sensorycznymi.

Układy sensoryczne i ich zaburzenia

W przypadku zaburzeń integracji sensorycznej mogą być zaburzone różne układy sensoryczne. Każdy z tych układów odpowiada za przetwarzanie różnych typów bodźców zewnętrznych i wewnętrznych. Oto najważniejsze z tych układów:

Układ dotykowy

Zaburzenia układu dotykowego, które są częścią szerszych zaburzeń przetwarzania sensorycznego, mogą przejawiać się w różny sposób, wpływając na sposób, w jaki dziecko odbiera i reaguje na bodźce dotykowe. Problemy te mogą prowadzić do nadwrażliwości (hiperreaktywności), podwrażliwości (hiporeaktywności) lub poszukiwania bodźców dotykowych. Poniżej przedstawiono najczęstsze objawy tych zaburzeń.

Nadwrażliwość dotykowa (hiperreaktywność)

Dzieci z nadwrażliwością dotykową mogą reagować nadmiernie na bodźce, które dla innych są normalne. Objawy mogą obejmować:

Unikanie pewnych tekstur: Niechęć do noszenia ubrań z określonych materiałów, niechęć do dotykania pewnych przedmiotów, niechęć do chodzenia boso.
Nadwrażliwość na lekki dotyk: Silne reakcje na lekki dotyk, takie jak muśnięcia, często są odbierane jako nieprzyjemne lub bolesne.
Problemy z higieną osobistą: Niechęć do mycia włosów, obcinania paznokci, mycia zębów, kąpieli lub innych czynności związanych z higieną.
Niechęć do kontaktu fizycznego: Unikanie uścisków, trzymania za rękę, dotykania przez innych ludzi.
Trudności z jedzeniem: Problemy z tolerowaniem różnych konsystencji jedzenia, co prowadzi do wybiórczości pokarmowej.

Podwrażliwość dotykowa (hiporeaktywność)

Dzieci z podwrażliwością dotykową mogą potrzebować silniejszych bodźców, aby wywołać odpowiednią reakcję. Objawy mogą obejmować:

Poszukiwanie intensywnych wrażeń dotykowych: Dziecko może dotykać wszystkiego wokół siebie, mocno przyciskać przedmioty, mocno uderzać w różne powierzchnie.
Brak reakcji na ból i temperaturę: Dziecko może nie reagować na ból lub ekstremalne temperatury, co może prowadzić do niebezpiecznych sytuacji.
Niezdarność i trudności z koordynacją ruchową: Problemy z wykonywaniem precyzyjnych ruchów, takie jak zapinanie guzików, pisanie, manipulowanie małymi przedmiotami.
Stała potrzeba stymulacji: Dziecko może nieustannie szukać stymulacji dotykowej, np. gryzienie lub żucie przedmiotów, wkładanie rąk do buzi.

Poszukiwanie bodźców dotykowych

Dzieci mogą aktywnie poszukiwać intensywnych doznań dotykowych, co może objawiać się:

Częste dotykanie i manipulowanie przedmiotami: Dziecko może ciągle dotykać przedmioty, osoby, manipulować różnymi teksturami.
Preferencja dla zabaw angażujących intensywny dotyk: Gryzienie, szczypanie, uderzanie, mocne przytulanie.
Silne zainteresowanie pewnymi teksturami: Fascynacja pewnymi materiałami, np. miękkimi tkaninami, śliskimi powierzchniami, ziarnistymi materiałami.

Inne przejawy zaburzeń układu dotykowego

Trudności w rozpoznawaniu przedmiotów przez dotyk (stereognozja): Dziecko może mieć trudności z identyfikacją przedmiotów bez patrzenia na nie.
Problemy z planowaniem ruchu (dyspraxia): Trudności z koordynacją ruchów, planowaniem i wykonywaniem złożonych czynności motorycznych.
Trudności w interakcjach społecznych: Unikanie kontaktów fizycznych: Dziecko może unikać zabaw i aktywności wymagających bliskiego kontaktu z innymi dziećmi.
Problemy z koncentracją i uwagą: Trudności z koncentracją w środowiskach z różnorodnymi bodźcami dotykowymi, np. w szkole, na placu zabaw.

Układ proprioceptywny

Zaburzenia układu proprioceptywnego przejawiają się trudnościami w odbieraniu, przetwarzaniu i interpretowaniu informacji dotyczących pozycji ciała oraz ruchów. Układ proprioceptywny dostarcza mózgowi informacji na temat napięcia mięśni, pozycji stawów i ruchów ciała, co jest kluczowe dla koordynacji ruchowej, postawy i świadomości ciała. Zaburzenia w tym układzie mogą prowadzić do różnorodnych problemów, które mogą wpływać na codzienne funkcjonowanie dziecka.

Objawy zaburzeń układu proprioceptywnego

Nadwrażliwość proprioceptywna

Opis: Dziecko może być nadwrażliwe na informacje płynące z mięśni i stawów.

Unikanie aktywności fizycznych wymagających siły lub precyzyjnych ruchów.
Nadmierna ostrożność podczas poruszania się.
Wycofywanie się z aktywności, które angażują ruchy ciała, takie jak skakanie, bieganie czy wspinanie się.

Podwrażliwość proprioceptywna

Opis: Dziecko może być podwrażliwe na informacje proprioceptywne, co prowadzi do poszukiwania silniejszych bodźców.

Poszukiwanie intensywnych wrażeń fizycznych, takich jak mocne uściski, dociskanie się do przedmiotów, intensywne zabawy siłowe.
Niezdarność, częste upadki, problemy z koordynacją ruchową.
Silne uderzanie w przedmioty lub osoby, nieświadome siły własnych ruchów.

Inne przejawy zaburzeń proprioceptywnych

Problemy z koordynacją ruchową: Trudności w nauce nowych umiejętności ruchowych, takich jak jazda na rowerze, pływanie, gra w piłkę. Niezgrabność, częste potykanie się, zderzanie z przedmiotami.
Problemy z postawą i równowagą: Trudności w utrzymaniu równowagi podczas stania lub siedzenia. Niewłaściwa postawa ciała, często pochylona lub zgarbiona. Potrzeba stałego wsparcia fizycznego, np. opieranie się o meble.
Trudności w wykonywaniu codziennych czynności: Problemy z wykonywaniem precyzyjnych ruchów, takich jak zapinanie guzików, wiązanie butów, pisanie. Niezdolność do oceny własnej siły, co prowadzi do zbyt delikatnego lub zbyt mocnego trzymania przedmiotów.

Układ przedsionkowy

Opis: Kontroluje równowagę, orientację przestrzenną i ruch. Zaburzenia układu przedsionkowego mogą prowadzić do różnych problemów w zakresie równowagi, koordynacji ruchowej oraz orientacji przestrzennej. Układ przedsionkowy, znajdujący się w uchu wewnętrznym, odgrywa kluczową rolę w utrzymaniu równowagi i stabilności ciała, a także w integracji ruchów głowy i oczu. Problemy w tym układzie mogą objawiać się na wiele różnych sposobów.

Objawy zaburzeń układu przedsionkowego

1. Trudności z równowagą

Opis: Dzieci z zaburzeniami układu przedsionkowego często mają trudności w utrzymaniu równowagi zarówno w pozycji stojącej, jak i podczas chodzenia.

Częste przewracanie się lub potykanie.
Wykonywanie ruchów w sposób niepewny i chwiejny.
Potrzebna pomoc przy wstawaniu lub utrzymywaniu stabilnej pozycji.

2. Problemy z koordynacją ruchową

Opis: Dzieci mogą mieć trudności z płynnością i precyzją ruchów.

Niezgrabność podczas biegania, skakania lub innych aktywności fizycznych.
Problemy z nauką nowych umiejętności ruchowych, takich jak jazda na rowerze lub gra w piłkę.
Trudności z koordynowaniem ruchów rąk i nóg (np. przy skokach czy tańcu).

3. Niezwykłe reakcje na ruch

Opis: Dzieci mogą reagować nietypowo na ruchy, co prowadzi do nieprzewidywalnych zachowań.

Nadmierna wrażliwość na ruch, np. lęk przed huśtawkami, zjeżdżalniami czy innymi urządzeniami.
Częste mdlenie lub zawroty głowy podczas jazdy samochodem, huśtania się lub w innych sytuacjach związanych z ruchem.
Poszukiwanie intensywnych doznań ruchowych, takich jak kręcenie się lub skakanie.

4. Problemy z orientacją przestrzenną

Opis: Dzieci mogą mieć trudności z postrzeganiem siebie w przestrzeni oraz z orientowaniem się w otoczeniu.

Trudności w ocenie odległości i głębokości (np. skakanie do wody lub zeskakiwanie z wysokości).
Kłopoty z nauką kierunków (lewo-prawo) lub orientacją w nowym otoczeniu.
Utrudnione orientowanie się w przestrzeni, na przykład w nowym pomieszczeniu.

5. Problemy z integracją sensoryczną

Opis: Dzieci z zaburzeniami układu przedsionkowego mogą mieć trudności z integrowaniem informacji z innych zmysłów, co wpływa na ich codzienne funkcjonowanie.

Problemy z jednoczesnym wykonywaniem zadań wymagających równoczesnego przetwarzania informacji z różnych zmysłów (np. złapanie piłki w trakcie biegu).
Trudności w dostosowywaniu reakcji do zmieniającego się otoczenia (np. zmiana tempa podczas zabawy).

6. Objawy emocjonalne i behawioralne

Opis: Problemy z układem przedsionkowym mogą również wpływać na sferę emocjonalną i społeczną dziecka.

Lęk przed nowymi doświadczeniami lub sytuacjami (np. unikanie zabaw w grupie, obawa przed nowymi aktywnościami).
Wysoki poziom frustracji lub złości w obliczu trudności z koordynacją lub równowagą.
Nadmierne reakcje na bodźce sensoryczne, co może prowadzić do problemów w interakcjach społecznych.

Układ wzrokowy

Opis: Odpowiada za odbieranie i przetwarzanie bodźców wzrokowych.

Problemy: Nadwrażliwość (problemy z jasnym światłem, trudności w tłumieniu rozpraszających bodźców wzrokowych) lub podwrażliwość (trudności z rozpoznawaniem kształtów, kolorów, liter).

Układ słuchowy

Opis: Odpowiada za odbieranie i przetwarzanie dźwięków.

Problemy: Nadwrażliwość (problemy z tolerowaniem głośnych dźwięków, łatwe rozpraszanie się hałasem) lub podwrażliwość (trudności z rozróżnianiem dźwięków, potrzeba głośniejszych dźwięków).

Zaburzenia sensoryczne układu słuchowego to problemy związane z przetwarzaniem dźwięków przez mózg. Mogą one obejmować zarówno nadwrażliwość na dźwięki, jak i trudności w ich rozpoznawaniu czy interpretacji. Oto, jak mogą się one przejawiać:

Nadwrażliwość na dźwięki (hyperacusis)

Odczuwanie zwykłych dźwięków jako zbyt głośnych lub nieprzyjemnych.
Unikanie miejsc z głośnymi dźwiękami (np. tłumy, ruch uliczny).
Dyskomfort lub ból w uszach przy głośniejszych dźwiękach.

Misophonia

Silna reakcja emocjonalna (gniew, frustracja, lęk) na specyficzne dźwięki, często związane z jedzeniem, oddychaniem czy klikaniem.

Fonofobia

Irracjonalny lęk przed niektórymi dźwiękami lub sytuacjami, w których mogą one wystąpić. Może prowadzić do unikania miejsc i sytuacji, które wywołują te dźwięki.

Inne zauważalne problemy

Trudności z łączeniem informacji słuchowych z innymi zmysłami (np. wzrokiem).
Problemy z koordynacją ruchową, równowagą, orientacją w przestrzeni.

Układ smakowy

Opis: Odpowiada za odbieranie smaków.

Problemy: Nadwrażliwość (niechęć do pewnych smaków, wrażliwość na intensywne smaki) lub podwrażliwość (poszukiwanie silnych smaków, jedzenie nietypowych rzeczy).

Układ węchowy

Opis: Odpowiada za odbieranie zapachów.

Problemy: Nadwrażliwość (silna reakcja na zapachy, unikanie miejsc o intensywnych zapachach) lub podwrażliwość (poszukiwanie silnych zapachów, brak reakcji na intensywne zapachy).

Przykłady zaburzeń w integracji sensorycznej

Nadwrażliwość (hiperreaktywność): Dziecko może unikać pewnych tekstur, dźwięków, świateł lub zapachów, które dla innych są normalne. Może to prowadzić do trudności w codziennym funkcjonowaniu, takich jak unikanie kontaktów społecznych, problemy z jedzeniem, trudności w szkole.
Podwrażliwość (hiporeaktywność): Dziecko może potrzebować silniejszych bodźców, aby odpowiednio zareagować. Może to prowadzić do poszukiwania intensywnych doświadczeń sensorycznych, co może być niebezpieczne lub nieodpowiednie.

W naszym Centrum LOGO-PED prowadzimy rzetelną diagnozę i terapię SI (zaburzeń integracji sensorycznej). Pomagamy dzieciom już od 2 roku życia. Zespół terapeutów posiada duże doświadczenie oraz umiejętności.